Geld.
Wat komt er in je op als je dit woord leest?
De associatie die een ieder heeft met financiën, geld en het opbouwen van vermogen verschilt en vaak ben je je er ook niet bewust van. Deze associatie heeft zich gevormd in je verleden en wordt ook nog beïnvloed in het heden, maar is vooral ook van groot belang voor je doen en laten in de toekomst.
Het bewust worden van je eigen associatie met geld en inzicht krijgen in je financiële gedrag kan helpen om meer grip te krijgen op financiën of op de financiële samenwerking die bijvoorbeeld nodig is met je partner. Een goede reden dus om te onderzoeken waar jouw associatie met geld vandaan komt.
Het ontstaan van onze perceptie van geld en het gedrag wat daaruit voortvloeit kunnen we onderzoeken door een uitstapje te maken naar de wereld van de Toegepaste Gedragsanalyse, een stroming binnen de psychologie.
Deze stroming zegt ons dat wij mensen een optelsom zijn bestaande uit drie elementen, namelijk genetische factoren, ons leerproces tot nu toe en als laatste onze omgevingsfactoren. We gaan onderzoeken hoe deze drie elementen betrekking hebben op onze kijk op geld.
Genetische factoren
We starten het onderzoek naar onze perceptie van geld dus met de genetische factoren. De mate waarin genetische factoren van invloed zijn op de hedendaagse persoon die je bent is onderwerp van voldoende discussie, maar dat er invloed is, daar is wel consensus over. Eigenschappen zoals roekeloosheid of juist risicoaversie komen gedeeltelijk voort uit onze genetische aanleg en dit zijn bijvoorbeeld twee eigenschappen die van grote invloed kunnen zijn op de financiële keuzes die we maken. Ook blijkt uit onderzoek[1] dat geluk en onze kijk of het glas halfvol of halfleeg is, beïnvloed is door onze genetische samenstelling. Dat de mate waarin je door een optimistische of pessimistische bril de wereld om je heen ervaart van invloed is op de keuzes die je maakt lijkt me dan ook vanzelfsprekend. Liggen er overal kansen of zie je voornamelijk beren op de weg?
Leerproces
Naast de genetische bagage die je is meegegeven, is het tweede element in de optelsom dus je leerproces tot nu toe. Een belangrijk onderdeel daarvan is dus ook je opvoeding. De eerste geldlessen die we krijgen komen vaak van onze ouders en deze spelen dan ook een belangrijke rol in het vormen van je perceptie van geld. Zo kunnen ouders hun angsten doorgeven aan hun kinderen, ze vertellen dat geld iets is waar niet over gesproken wordt of dat het financiële systeem iets is waar je zo ver mogelijk van weg moet blijven. Het tegenovergestelde kan ook. Ouders die hun kinderen leren verstandig om te gaan met geld, ze leren dat geld een middel is om meer opties te hebben in het leven en een voorbeeld stellen in hoe geld voor je werkt in plaats van tegen je. Veel ouders die het zelf aan financiële intelligentie ontbreekt zijn ook niet in staat dit door te geven aan hun kroost, een grote factor in het doorgeven van armoede[2].
De rol die ouders spelen in de associatie met geld is ook onderwerp van het boek Rich Dad, Poor Dad van Robert Kiyosaki, een klassieker binnen de financiële literatuur. Hierin beschrijft de auteur dat hij in zijn kindertijd twee vaderfiguren had. Zijn biologische vader, die weliswaar een goedbetaalde baan had, maar vanwege zijn onvermogen met geld om te gaan altijd bleef ploeteren met de rekeningen en een tweede vaderfiguur, die zonder diploma wel rijkdom had vergaard. Uiteindelijk luisterde Robert meer naar zijn tweede vader en heeft die mede hierdoor grote rijkdom vergaart.
Andere leermomenten die bijdragen aan je associatie met geld is bijvoorbeeld scholing of latere ervaringen met eigen financiën. Helaas is financiële zelfredzaamheid vaak geen onderdeel van het vakkenpakket en zijn veel kinderen belast of verrijkt met de gekleurde lessen van hun ouders.
Omgevingsfactoren
Het laatste element wat de optelsom completeert zijn de omgevingsfactoren. Deze omgevingsfactoren oefenen dus invloed uit op je perceptie van geld en financiële keuzes. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld een partner. Geld is vaak een heikel punt voor stellen die steeds meer samen optrekken in hun financiën. Dit is ook niet gek als je bedenkt dat ieder voor de relatie al gevormd is door zowel genetische factoren als hun leerproces tot dan toe. Wanneer deze twee verschillende associaties met geld samenkomen en je gezamenlijk een standpunt wilt innemen kan dit dus tot frictie of verrijking leiden. Er is namelijk geen objectieve financiële waarheid, alleen twee subjectieve opvattingen over hoe je het beste met geld kan omgaan. De samenkomst met een partner kan dus ook helpen om meer grip te krijgen op financiën.
De opvatting van je partner beïnvloedt dus hoe je je verhoudt tot geld. Net als een liefdespartner is bijvoorbeeld een zakenpartner, je beste vriendin of een inspirerende buurman een voorbeeld van een omgevingsfactor die invloed kan hebben op je geldkeuzes.
Het begrijpen van de oorsprong van je perceptie van geld kan je helpen om je eigen gedrag en opvattingen te verklaren en er in de toekomst voor jezelf het beste van te maken. Misschien zijn bepaalde keuzes nu logischer, nu je begrijpt dat ze voortkwamen uit de genetische bagage die je hebt mee gekregen. Misschien schuw je het bespreken van geldzaken, omdat je vroeger als kind werd buitengesloten wanneer het onderwerp geld ter tafel kwam of zie je nu dat je een nieuwe relatie hebt, je wel geld overhoudt aan het einde van de maand. Met deze inzichten over je kijk op geld kan je deze kijk ook aanpassen, door bijvoorbeeld in je leerproces te investeren of door je omgevingsfactoren te veranderen.
Quit like a millionaire
De verschillende houdingen die mensen hebben ten opzichte van geld betekent in de praktijk dat de methodes die mensen gebruiken om vermogen op te bouwen ook verschillen. In het boek Quit like a millionaire omschrijft Kristy Shen drie verschillende manieren om een vermogen op te bouwen. Sommige van die manieren sluiten beter aan bij de opvattingen die we van onszelf hebben dan anderen. Opvattingen als: “Ondernemen is voor mij te risicovol”, “ik vind sparen lastig” of “ik wil ten volste genieten van het leven, dus ik bestel wel die havermelkcappuccino van €4,50”. Inmiddels weten we waar dergelijke opvattingen vandaan kunnen komen.
De verschillende methodes die beschreven worden in het boek zijn gevormd naar drie verschillende factoren die van invloed zijn op het opbouwen van vermogen.
Iemand die in gemiddelde mate bezig is met elk van deze factoren kan er van uitgaan een prima leven te leiden. Een modaal inkomen, niet te hoge uitgaven en wat rendement uit je investeringen.
Mensen die een groter vermogen opbouwen excelleren, volgens het boek, vaak in één van deze drie factoren en scoren minimaal gemiddeld op de andere twee. Dat wil dus platgeslagen zeggen dat er drie typen vermogende mensen zijn.
Het boek omschrijft de drie types als volgt:
- De ‘hustler, die inkomen maximaliseert.
- De ‘investor’, die rendement optimaliseert.
- De ‘optimizer’, die uitgaven minimaliseert.
Hustler
Het vermogen van de hustler komt voort uit de vaardigheid om geld te verdienen. Vaak hebben ze meerdere bronnen van inkomsten en werken ze meer dan de reguliere veertigurige werkweek. We kennen allemaal wel voorbeelden van hustlers. Zo werkt Elon Musk regelmatig meer dan 100 uur per week en heeft die verschillende bedrijven, maar ook dichter bij huis zijn er genoeg voorbeelden van harde werkers die naast een goed betaalde baan nog een bedrijfje ernaast hebben om het inkomen te verhogen.
Investor
De investor is een expert in het verdienen van geld met geld en gaat niet akkoord met de 7% gemiddeld die de S&P500 ieder jaar rendeert. Middels kennis van zaken probeert de investor een zo hoog mogelijk rendement te behalen, op de beurs, in de huizenmarkt of een esoterisch goed. De risico’s die de investor aangaat kunnen het einde betekenen of de volgende grote klapper. De valkuil is het toe eigenen van successen, terwijl het succes misschien wel gewoon toe te schrijven is aan marktbewegingen. Zoals meerdere onderzoeken al hebben aangetoond is het erg lastig om consistent meer rendement te behalen dan de 7% die de markt gemiddeld rendeert. Een voorbeeld van iemand die het wel is gelukt is Warren Buffet.
Optimizers
Optimizers leven gemakkelijk onder hun stand, zelfs met een stijgend inkomen. Ze vinden het belangrijk om hun uitgaven te minimaliseren, houden vaak hun uitgaven bij in een Excel-bestand en hebben weinig nodig om tevreden te zijn. Op deze manier zijn ze in staat om door de jaren heen een vermogen te sparen of te investeren. Vaak hechten ze ook veel waarde aan hun verdiende euro’s en schuwen ze risico meer dan de hustler of investor. Optimizers investeren dan ook vaak met zo min mogelijk risico. Door hun lage standaard van leven vallen ze ook minder vaak op als vermogend.
Misschien herken je jezelf in een van de drie types, misschien herken je vanuit het onderzoek wat we hierboven hebben gedaan welk type het beste aansluit op jouw associatie met geld.
Als het opbouwen van vermogen of het verbeteren van je financiële situatie iets is wat je nastreeft, kan het verkrijgen van inzicht en zelfkennis je helpen om in te zetten op de manier die het beste bij jou past of om te werken aan de manieren waar je nog wat te kort schiet.
De eerste stap naar verbetering is het snappen van je huidige situatie en met het lezen van dit artikel heb je daar je eerste stappen al gezet!
[1] https://www.nwo.nl/en/research-and-results/cases/happiness-is-partly-in-your-genes.html
[2] Carr & Weimers, 2016
