Tussen de 40 en 60 procent van alle internationale transacties worden afgerekend in Amerikaanse dollars. Hoe hebben de Amerikanen het voor elkaar gekregen dat vrijwel iedereen ter wereld waardeloze stukjes papier is gaan accepteren in ruil voor echte goederen? In dit artikel ga ik uitleggen waarom een stuk papier van Amerikaanse makelij waarde heeft in het economisch verkeer.
In 1971 werd door toenmalig president Nixon van de Verenigde Staten een einde gemaakt aan de goudstandaard. Vanaf dat moment was het onmogelijk om dollars om te wisselen voor goud en was de dollar in theorie een ongedekte munt. Niets meer dan een bedrukt stukje papier.
Het petrodollar-systeem: een door olie gedekte dollar
In werkelijkheid is de waarde van de dollar op dit moment gedekt door een combinatie van spierballen en olie. In 1974 bereikten de Verenigde Staten en Saudi-Arabië een overeenkomst die tot op de dag van vandaag invloed heeft op het economische wereldtoneel.
In ruil voor militaire bescherming van het machtigste leger ter wereld zou Saudi-Arabië vanaf dat moment alleen nog maar olie verkopen in ruil voor Amerikaanse dollars. Niet lang daarna volgden andere OPEC-landen en was het onmogelijk om olie te kopen zonder Amerikaanse dollars. Een goed voorbeeld van hoe het recht van de sterkste ook in geopolitieke spelletjes een belangrijke rol speelt.
Deze constructie gaf de Verenigde Staten een machtige positie in de wereld. Zij hadden immers het monopolie op het creëren van de Amerikaanse dollars die de hele wereld nu nodig had om olie te kopen. Dankzij de overeenkomst met de OPEC-landen ontstond er een enorme (kunstmatige) vraag naar Amerikaanse dollars. Vanaf dat moment was de dollar in feite gedekt door olie en de spierballen van het Amerikaanse leger.
De ontwikkeling van de dollar als wereldreservemunt
Na de overeenkomst met Saudi-Arabië in 1974 duurde het niet lang voordat het petrodollar-systeem groter werd dan olie alleen. De dollar was wereldwijd zo in trek geraakt door dankzij de constructie dat de munt steeds vaker werd gebruikt voor internationale transacties. Zoveel zelfs dat op het moment van schrijven tussen de 40 en 60 procent van alle internationale handel in dollars wordt afgerekend. Daarnaast bestaat ook een groot deel van de wereldwijde schuldenberg uit dollarschulden. Om de rente op die schulden te betalen zijn ook weer meer dollars nodig.
Zo heeft de dollar een enorm machtige positie op het financiële wereldtoneel verworven. De Amerikaanse dollar is de wereldreservemunt en dankzij dat privilege hebben Amerikanen jarenlang goedkoop kunnen shoppen in andere landen. Het nadeel voor een land dat meer importeert dan exporteert en veel schulden heeft is dat de lokale productie steeds meer verdwijnt. Door de jaren heen zijn de Amerikanen steeds meer afhankelijk geworden van buitenlandse productie. Een gevaarlijke situatie die ook tijdens de huidige pandemie pijnlijk duidelijk werd. Het systeem heeft dus niet alleen maar voordelen voor de Verenigde Staten.
Hoe het petrodollar-systeem onder druk kwam te staan
Na de totstandkoming van het petrodollar-systeem duurde het niet lang voordat andere langen begonnen na te denken over manieren om met de Amerikanen te concurreren. Degene met de macht over het geld heeft immers de macht over de wereld.“Give me control of a nation’s money supply, and I care not who makes its laws.” aldus Mayer Amschel Rothschild, founder van de beroemde Rothschild banking dynastie.
Ook vanuit Europa hebben we een poging gedaan om het monopolie van de Amerikanen te ondermijnen. In het jaar 1999 zijn we met het continent overgestapt op een gezamenlijke munt, de euro. Vanaf dat moment werd de euro gebruikt voor een significant deel van de handel binnen Europa en ook intercontinentale handel waar Europese landen bij betrokken waren. Zo begonnen wij voorzichtig te concurreren met de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt.
In november van het jaar 2000 waren we zelfs heel dicht bij een deal met Saddam Hussein, de toenmalig president van Irak, om vanaf dat moment de Irakeze olie af te rekenen in euro’s. De geboorte van de petroeuro. Hiermee werd voor het eerst een klein beetje druk uitgeoefend op het privilege van de Amerikanen. Het is dan ook niet geheel ontoevallig dat het Amerikaanse leger kort daarna Irak binnenviel om Saddam Hussein af te zetten om de democratie te brengen en omdat hij werd verdacht van de productie van nucleaire wapens. Kort na de inval van de Amerikanen werd de Irakeze olie gewoon weer in dollars afgerekend. Met name Duitsland en Frankrijk waren niet blij met deze move van de Amerikanen en wilde ze in eerste instantie niet steunen in de oorlog.
Langzaam brokkelt de macht van de Amerikaanse dollar en daarmee ook die van de Amerikanen af. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog waren de Verenigde Staten vanuit economisch perspectief verreweg het machtigste land ter wereld. Hun economie was verantwoordelijk voor 40% van het wereldwijde inkomen. Op dit moment is dat percentage al gevallen naar rond de 20% en de daling lijkt nog niet klaar. Het heeft er alle schijn van dat de wereld te groot is geworden voor één wereldreservemunt. Geen enkel land ter wereld is groot genoeg om deze status vol te kunnen houden. De komst van het internet heeft de macht gedecentraliseerd en ook de eens zo machtige Amerikanen moeten daar aan geloven. Het wordt interessant om te zien hoe de komende jaren China, Rusland en Europa langzaam hun eigen munten naar voren schuiven ten faveure van de dollar. Een andere boeiende ontwikkeling om in dit kader in de gaten te houden is de opkomst van bitcoin, de digitale munt die al jaren terrein wint ten opzichte van iedere andere munt. Uiteindelijk lijkt mij een decentraal systeem waarbinnen geen enkel land de absolute macht heeft de beste oplossing en bitcoin kan ons dat bieden.
