Een bedrag verliezen doet pijn, niet waar? Of het nou is bij de schiettent op de kermis, tijdens het wassen van je broek (inclusief dat briefje van 50 euro) of bij een aandeel dat diep in het rood schiet. Bijna niemand is immuun voor de pijn van geldverlies. Het is zelfs wetenschappelijk bewezen dat verlies van geldbedrag X ons twee keer zo verdrietig maakt als dat de winst van bedrag X ons blij maakt. Dit verschijnsel wordt in de wetenschap ook wel verliesaversie genoemd. Gedragspsycholoog Kahneman won er in 2002 zelfs de Nobelprijs voor de Economie voor. Zijn belangrijkste advies voor beleggers: houd emoties in bedwang.
Mensen zijn irrationele wezens, en al helemaal als het om geldzaken gaat. De mens is geneigd de pijn van verlies veel meer te voelen dan de vreugde van winst. Het is een erfenis uit ons prehistorische verleden, waarbij het een nuttig instrument was om te overleven. Verlies blijkt van alle tijden. De laatste weken vliegen de rapporten van gerenommeerde partijen om de oren, met maar één conclusie: een periode van financiële crisis is onafwendbaar. De laatste weken kreeg vooral het rapport van de IMF aandacht, maar intussen kwamen daar afgelopen week soortgelijke rapporten bij van DNB en de Wereldbank met nietsontziende kreten als “historisch dieptepunt” en “ergste recessie sinds WOII”. Tegen een dergelijk verlies kan je je maar beter wapenen.
Wat is verliesaversie?
Gedragspsychologen Kahneman en Tversky ontdekten het fenomeen verliesaversie tijdens hun onderzoek naar de prospect theory, waarin onderzocht werd hoe de mens beslissingen maakt onder druk. In zijn bestseller ‘Thinking Fast and Slow’ geeft Kahneman enkele voorbeelden van hoe dat principe in de praktijk werkt. De conclusie is keer op keer dat mensen vooral bereid zijn om risico’s te nemen als het gaat om het voorkomen of terugdraaien van verlies. Een risico nemen om een mogelijke winst te realiseren is minder populair. Ons reptielenbrein werkt zo gezegd nog steeds hetzelfde als dat van onze (met speer werpende) voorouders.
Als psycholoog begrijpt Kahneman heel goed waarom wij als mens soms irrationele keuzes maken. In situaties reageren we veelal intuïtief, op de automatische piloot, zonder er bewust over na te denken. Dat is te herleiden tot de werking van onze hersenen. Hierdoor missen we echter wel een enorme hoeveelheid kansen. Op de lange termijn levert verliesaversie namelijk een stuk minder op dan een strategie waarbij mensen op een rationelere manier omgaan met risico’s.
“The concept of loss aversion is certainly the most significant contribution of psychology to behavioral economics” – Kahneman
Een voorbeeld: je mag wedden op het gooien van een euromunt. Bij munt verlies je EUR 100 en bij kop win je EUR 150. Is dit een aantrekkelijke gok?
Rationeel beschouwd is dit een weddenschap waar de kans op winst groter is dan de kans op verlies. Desondanks vinden de meeste mensen dit geen prettige keuze. Het psychologische verlies van 100 euro is veel groter dan het plezier van het winnen van 150 euro.
Verliesaversie en beleggen
Dat veel topsporters slecht tegen hun verlies kunnen is bekend. Dat dit fenomeen ook speelt bij beleggers wordt minder onderkend. De verliesaversie lijdt bij beleggers tot een ernstige behoefte aan risicobeperking. Niet keurig rationeel wordt het rendement aan de uiteindelijke beleggingshorizon als leidraad genomen, maar de stand van de portefeuille op jaarlijkse, maandelijkse of zelfs dagelijkse basis. Het is alom bekend dat het niet verstandig is te verkopen bij scherp dalende koersen, maar toch gebeurt het dagelijks. Het is intrigerend waarom mensen – onbewust – financiële beslissingen nemen die tegen hun belang indruisen.
Beleggen is natuurlijk per definitie risicovol gedrag. Echter neemt de belegger vaak genoegen met een minder resultaat als de risico’s beperkt kunnen worden. Men is geneigd verlies zoveel mogelijk te vermijden, ook als dit gepaard gaat met grote onzekerheid. Deze afkeer van verlies kan dus zo krachtig zijn dat het zelfs leidt tot extra risico’s.
Het fenomeen verliesaversie bestaat ook als een verlies slechts op papier bestaat, bijvoorbeeld als je aandelen in waarde zijn gedaald. Stel meneer A en B steken beide 50.000 euro in aandelen. A’s aandelen stijgen in drie jaar tijd langzaam naar 55.000 euro. B ziet zijn waarde eerst verdubbelen naar 100.000, en vervolgens in jaar drie zakken naar 55.000 euro. Uiteindelijk zijn ze even rijk. Toch blijk B zich ongelukkiger te voelen dan A.
“If owning stocks is a long-term project for you, following their changes constantly is a very, very bad idea. It’s the worst possible thing you can do, because people are so sensitive to short-term losses. If you count your money every day, you’ll be miserable” – Kahneman
Hoe kun jij je tegen verliesaversie beschermen?
Heeft Kahneman een advies in petto voor de particuliere beleggers? Jazeker. Hij pleit voor een brede blik op de langere termijn. Het loont om tijdens het beleggen je emoties goed in bedwang te houden. Emotionele triggers dienen zoveel mogelijk vermeden te worden. Dagelijks de beurskoersen bijhouden, werkt volgens Kahneman averechts. De pijn van de veelvoorkomende kleine verliezen overschaduwen namelijk het plezier van de eveneens veelvoorkomende kleine winsten. Eens per kwartaal je portefeuille checken is volgens Kahneman meer dan genoeg voor de particuliere belegger.
“A person who has not made peace with his losses is likely to accept gambles that would be unacceptable to him otherwise.” Kahneman
Daarnaast loont het om je portefeuille gedegen te spreiden om risico’s te beperken. Een veel gehoord advies is om je eigen leeftijd als percentage obligaties op te nemen in je beleggingsportefeuille.
Besef voorts dat bij het knappen van een beurszeepbel en in economische laagconjunctuur per definitie velen worden geraakt. Dat biedt troost, want als we allemaal armer worden, zijn we relatief gezien nog even rijk. Mocht dat allemaal niet baten, dan kun je als man altijd nog advies vragen aan jouw vriendin/vrouw. Vrouwen zijn beter in het maken van financiële beslissingen, zo blijkt keer op keer uit onderzoek.
Het recept voor extra (financieel) levensgeluk is dus: gedegen spreiding, een brede horizon, zo passief mogelijk beleggen (zonder emotie) en de beurskoersen voorlopig even links laten liggen!
